GEÇMİŞ YAZLAR VE DİĞER TÜM MEVSİMLER

 

Doluluk, Geçmiş Yaz Defterleri’nde en çok vurgu yapılan temalardan; Sakız Garden’daki söyleşide de bu öne çıktı, yani oluş / eksik oluş / tamamlanma konuları üzerinde duruldu, ben de o kısımları ikinci kez okumadığım için biraz hayıflandım. Söz konusu bölümlerin Hilmi Yavuz şiirini anlamaya katkı yapacağı da söylendi aynı toplantıda. Ama ben -o gün konuklardan birinin ifade ettiği gibi- okumanın hazzına bu tip bilgilerden yoksun olarak varmanın da mümkün olduğunu düşünürüm. Yani bir şiiri daha iyi anlamam için dizelerinde Heidegger veya Sartre iz ve işaretlerini aramam gerekmemeli, demek istiyorum. Çoğu durumda, şiirde sözcük seçiminden ve onların dizilişinden alınan keyif yetmeli. Demek ki bu bağlamda ben ‘şiir bir şey anlatmaz’ tezine yakın duruyorum. Kolaya kaçtığım da iddia edilebilir tabii- itiraz edecek değilim!

Doluluk Yavuz’a göre yaşam deneyiminin tüm duyularla birden algılanabilir olması. “Yavuz’a göre” diyorum ya, burada bir rehber ya da kılavuz(!) eşliğinde bir okuma yapıyor değilim. Anladığım şu: Tüm duyuların aynı anda işlev halinde olması her zaman mümkün olmadığına göre yaşam her daim bir tür eksil-oluş’la malul olmak durumunda. Şair işte burada şiiri devreye sokuyor. Bu eksikliği gideren, yaşam deneyimini tamamlayan şeyin imge olduğunu söylüyor. Ben bunu biraz daha genel çerçevede edebiyat olarak algılıyorum.

İmgelem ve şiir anımsamaya yardım ediyor, dolayısıyla geçmiş yazlar ve geçip giden tüm mevsimler biraz daha yakına geliyor.  

Zaman halkanın tamam olmasıdır. Yaşam’ın doluluğudur. Onun için yaşanan ne varsa, önemli önemsiz, öze ilişkin ya da ilineksel, yitip gitmesini, silinip gitmesini önlemenin yolu, geçmişi, hadi o benzetmeyi (eğretilemeyi) sürdürelim, sürekli anımsamaktır, anımsamanın anımsanmasıdır. Böylelikle ancak, en dıştaki büyük halka’da şimdi içeri doğru küçülen öteki halkalara (yakın geçmiş: uzak geçmiş) dönebiliriz.

 

Kağıtlar Bir Çarmıh, Sözcükler Gövdeymiş Gibi… 

Bir yazı insanının temel kaynağı belleğidir, anımsamak da onun başlıca edimi. Yazar hatırlayan kişidir. Bu bakımdan sanırım bir edebiyatçının ulaşabileceği Doluluk duygusu yine Yazı yoluyla olmalıdır: Hilmi Yavuz bunu yapmaktadır zaten, Her günü bütün ayrıntılarıyla Yazı’ya dönüştürüyorum, diyerek. Yavuz bazen defterindeki sayfaları karıştırıp on yıl önce bugün, bu öğleden sonra neler yaptığına bakar- sonra belki daha geriye doğru hareket eder, ya da belki bir parça bugüne doğru salınır – yoksa içe içe geçen halkalar bunlar mıdır?

Yavuz’un anlatımında şiir, şiirsellik elbette hissediliyor; vurucu imgeler ve çarpıcı tanımlamalar var kitapta (bkz: ilk ara başlık). Ama Defterler sonuçta bir günce, ben de iyi düzyazı peşindeyim ve aradığım şeyi daha ilk birkaç satırda buluyorum:

Bu sabah yatakta yarı uyanır yarı uyanık, buralara ilişkin, belki buralara özgü demek daha doğru, bir tuhaflığın ayırdına vardım bir kez daha. Odamın kapısı sımsıkı kapalıydı, bundan emindim; ama sanki içeride birileri varmış gibi geldi. Sonra anımsadım ki, bu, Bodrum’da hep böyle olagelmiştir.

 

Gizem Üreten Kadınlar

Geçmiş Yaz Defterleri’nde cinsellik de öne çıkan temalardan biri. Bir düşünce adamını belli bir boyuta indirgemeye eğilimli okurlar için biraz şaşırtıcı bir durum olabilir. Hilmi Yavuz muhafazakâr çevrelerle yakınlığı ile (de) bilinen, İslam Felsefesi üzerine dersler vermiş bir aydın (İslam’ın Zihin Tarihi bu derslerden oluşuyor ve ben neredeyse tamamını altını çizerek okuduğum bu kitabı imzaya gittiğim gün yanıma almayı nedense akıl edemedim!) Aslında bu şaşıranları da çok suçlayamıyorum; zira bir yazısında İbn-i Arabi’den ya da kutsal metinlerden alıntılar yapan ama sonraki sayfada kadın bedenine dair gizemli övgü satırları kaleme alan yazar portresi o kadar sık rastlanan bir durum değil! Bu bakımdan cinsellik ve kadın bedeni ile ilgili düşünceler günlüklerde ayrıksı bir yerde duruyor- belki de durmuyor, sonuçta Defterler insan-oluş’un önemli bir boyutunu (daha) işliyor: Belirleyici yanı çok güçlü olan cinsel eylemle ilgili düşünceler de kâğıda dökülüyor- gerçek bir sanatçının yapması gerektiği gibi, içtenlikle ve rahatlıkla. Defterlerde, düşler, keşfedişler, tensel özlemler ara ara görünür oluyor. Ölüm ve yaşam nasıl görünür oluyorsa, öyle.

Nasıl oldu bu, ah ey Tanrım, odamda oturuyordum, akşamdı, yoksunlukla, duyumsuyordum tinimi, yaşlı ve eprimişti, unutmuştum çoktan, dirimsizdim, akşamdı evet, kapım çalındı, görünen sonyaz sonu giyimliydi, elinde bir mektup vardı.

Uzattı mektubu. Dönüp gidiyordu ki, beklemesini söyledim. Olasılıkla, şiirlerini ya da öykülerini, onları getirmiştir, utangaç biri diye düşünmüş olmalıyım, yanıt istemiyor muydu, sonyaz sonu giyimliydi, çelimsiz görünüyordu, hayır, istemiyordu.

Ah, kadınların gizem üretmeleri ne kolaydır…

 

Defterler’de Yavuz’un çocukluğuna, Siirt’e ve annesine dair yazdığı bölümler nefis. Ara ara gelen bu Proust’vari pasajlar Defterler’deki felsefi ağırlığı dengeliyor ve belki de tamamlıyor.

Öyle görünüyor ki Hilmi Yavuz'un yaşamını, bu yaşamın doluluğunu iki sözcük belirliyor. Onun hayatında Yaz ve Yazı başat karakterler. Defterler hem yaz mevsimine bir övgü, hem de geçip giden yazlara bir ağıt. Aradaki köprü Yazı’yla kuruluyor; yazı, halkalar arasında bir bağlantı oluyor.

Çöl Şiirleri’nden birinde kalbim kağıtlarla dolu, diyordum. Bomboş kağıtlar! Ama, Cemil Meriç’in Jurnal’inde dediği gibi, sözcüklerle de doluydu kalbim… Ve kağıtlar bir çarmıh, sözcükler gövdeymiş gibi duruyorlardı. Ve ben “Ecce Verba! İşte Söz, İşte Söz!” diye bağırıyordum. (Bir düşten)